काठमाडौं, २७ असार । फोहोरमैला व्यवस्थापनका लागि महानगरको नेतृत्व र योजनामा आफ्नो साथ रहने काठमाडौँ उपत्यकाका नगर प्रमुखहरुले बताएका छन्।
काठमाडौँ महानगरका प्रमुख बालेन्द्र शाह (बालेन)को अध्यक्षतामा आज राष्ट्रिय सभा गृहमा बसेको बैठकमा उनीहरुको यस्तो प्रतिबद्धता आएको हो।
उपत्यकाका साझा समस्या पहिचान र समाधानका उपाय निकाल्ने विषयमा बैठक बोलाइएको थियो। बैठकको मुख्य विषय दिगो फोहोरमैला व्यवस्थापन थियो।
बैठक सुरु गर्दै प्रमुख शाहले भने, ‘उपत्यकाका पालिकाहरुमा केही साझा र केही भिन्न समस्याहरु छन्। यीमध्ये फोहोरमैला व्यवस्थापन, ट्राफिक व्यवस्थापन, खानेपानी वितरणजस्ता साझा समस्याका रुपमा रहेका विषयलाई संयुक्त प्रयासबाट समाधान निकालौँ। साझा समस्यामध्ये फोहोरमैला व्यवस्थापनको विषय आजको छलफलमा मुख्य विषय हो।’
‘महानगरले काम पनि गरिरहेको छ। नेतृत्व पनि गरिरहेको छ। भोलि पनि यसलाई निरन्तरता दिनेछ’, फोहोर व्यवस्थापनका लागि परम्परागत विधिबाट काम थाल्ने विषयमा प्रमुख शाहले भने, ‘घरघरबाट उत्पादन भएको फोहोर स्रोतमै वर्गीकरण गरेपछि जैविक फोहोरलाई मल बनाउने विधि सबैभन्दा उपयुक्त देखिएको छ। यो विधि शतप्रतिशत प्रभावकारी छ।’
शाहले थपे, ‘फोहोरलाई ग्यासका रुपमा रुपान्तरण गर्दा ३० देखि ३५ प्रतिशत मात्र प्रभावकारी देखियो। अर्थात् १ सय रुपैयाँ लगानी गर्दा ३० देखि ३५ रुपैयाँ मात्र फिर्ता आउने भयो। यस्तै बिजुली निकाल्दा २० देखि २५ प्रतिशतसम्म मात्र उत्पादन फिर्ता लिन सकिने भयो । जैविक फोहोरलाई मल बनाउन करिब २ सयदेखि २ सय ५० रोपनी जग्गा आवश्यक पर्छ। यसका लागि सहकार्य गरौँ।’
प्रमुख शाहको यो प्रस्तावपछि अन्य पालिकाका प्रमुख उपप्रमुख तथा प्रतिनिधिले धारणा राखेका थिए। त्यस क्रममा उनीहरुले आफूहरुले गरिरहेको अभ्यास र अन्य नगरको सम्बन्धका विषयलाई जोड दिए।
‘उपत्यकाको एकीकृत र दिगो फोहोर व्यवस्थापनका लागि काठमाडौँ महानगरपालिकाले अगुवाइ गर्नुपर्छ। नेतृत्व लिनुपर्छ। हामी हाम्रो ठाउँबाट जिम्मेवारी पूरा गछौँ। काठमाडौँ महानगरसँग स्रोत छ। व्यवस्थापनका लागि जग्गा छैन । हामीसँग जग्गा हुनसक्छ। स्रोत छैन। त्यसैले हामीसँग जग्गा छ भने सहकार्य गरौँ यसमा महानगरले लगानी बढाउनुपर्छ’, प्रमुखहरुले भने, ‘साझा संकल्प गरौँ।’
बैठकमा फोहोर व्यवस्थापनको दिगो समाधानका लागि स्रोतमा वर्गीकरण गर्नुपर्ने, उत्पादनमा कमी ल्याउने विधि अपनाउनुपर्ने, प्लाष्टिकको विकल्पमा झोलाहरुको प्रयोग बढाउनुपर्ने, शून्य फोहोर (जिरो वेस्ट) अवधारणाको प्रवर्धन गर्नुपर्ने, उपत्यकाभित्र फोहोर व्यवस्थापनको विधि एउटै हुनुपर्ने जस्ता धारणा आएका थिए।
त्यस क्रममा उनीहरुले उपत्यका नगरपालिका फोरमलाई सक्रिय बनाएर उपत्यकालाई कस्तो बनाउने भन्ने चित्रका लागि एकीकृत विकासको गुरुयोजना बनाउनुपर्ने बताए। पानी पुनर्भरण, जिम्मेवारीका विषयमा नागरिक सचेतना, नदी किनारामा करिडोर बनाउने, नदीको सरसफाइ गर्ने, सडक सञ्जाल र ट्राफिक व्यवस्थापन जस्ता विषयमा साझा संकल्प आवश्यक छ।
नगरका साझा र भिन्न समस्या तथा समाधानका लागि अवलम्बन हुन सक्ने उपायका विषयमा अध्ययन गर्न उपसमिति बनाएर काम गर्ने, त्यो उपसमिति नगरको आफ्नै पनि हुन सक्छ या हरेक नगरको एक-एक जना सदस्य रहने गरी पनि हुन सक्ने, उपसमितिसँगै विज्ञ समूहको सहयोग लिनुपर्नेमा उनीहरुको भनाइ थियो।
उनीहरुले कर प्रणाली, ट्राफिक व्यवस्थापन, वातावरणीय सुधार, नदी तथा सडक सञ्जालको विकास, काठमाडौँ उपत्यका खानेपानी लिमिटेडमा पालिकाहरुको नेतृत्व हुनुपर्ने बताए।
स्थानीय दिगो पूर्वाधार विकासका लागि खरिद ऐनमा केही संशोधन आवश्यक पर्छ। यसका लागि संघीय सरकारलाई भन्नुपर्नेमा उनीहरुको जोड थियो।
बैठकमा काठमाडौँ महानगरकी उपप्रमुख सुनिता डंगोलले, एउटै भूगोलभित्र रहेका भिन्न पालिकाहरुका फरक र साझा समस्या बुझ्नका लागि आजको बैठक आयोजना गरिएको बताइन्।
‘पालिकाहरुले सञ्चालन गर्ने कार्यक्रम समुदायले स्वीकार गर्न सक्ने खालको हुनुपर्छ । यसका लागि नगरपालिकाहरुले गरेका कामका विषयमा जानकारी लिने अवसरका रुपमा आजको बैठकलाई लिनुपर्छ’, उपप्रमुख डंगोलको भनाइ थियो।
‘फोहोर व्यवस्थापनमा पालिकाहरुबाट खर्च भएको छ। तर नतिजा मापन गर्न सकिने खालको भएन’, बैठकमा ललितपुर महानगरकी उपप्रमुख मञ्जली शाक्य बज्राचार्यको भनाइ थियो।
बैठकमा बूढानीलकण्ठ नगरकी उपप्रमुख अनिता लामा, कागेश्वरी मनोहरा नगरकातर्फबाट प्रतिनिधिका रुपमा आएका वडा नं. ८ का अध्यक्ष हरिभक्त बुढाथोकीले फोहोर व्यवस्थापनलाई टुक्रामा नभई एकीकृत र दिगो समाधान अभियानका रुपमा अगाडि बढाउनुपर्ने बताए।
छलफलमा नागार्जुन नगरपालिकाका प्रमुख मोहनबहादुर बस्नेत, तारकेश्वर नगरपालिकाका प्रमुख कृष्णहरि महर्जन, गोदावरी नगरपालिकाका प्रमुख गजेन्द्र महर्जन, चन्द्रागिरि नगरपालिकाका प्रमुख घनश्याम गिरी, बूढानीलकण्ठ नगरपालिकाका प्रमुख मीठाराम अधिकारी, टोखा नगरपालिकाका प्रमुख प्रकाश अधिकारी, कीर्तिपुर नगरपालिकाका प्रमुख राजकुमार नकर्मीसहित पदाधिकारी सहभागी थिए ।
