काठमाडौं । मधुमेह केही पाको उमेर भएका व्यक्तिमा देखिने समस्या भनिएपनि केही वर्षयता बालबालिकामा समेत यो समस्या तीव्र रूपमा देखिन थालेको छ । बालबालिका विशेषगरी साना उमेरका बालबालिकामा टाइप १ मधुमेह धेरैमा देखिन थालेको छ ।
शरीरमा उत्पन्न हुने अटोइम्युन अवस्थाले प्यानक्रियटिक बिटा कोषहरू नष्ट गर्दै लान्छ, जसले इन्सुलिनको मात्रा असन्तुलित हुने हुँदा रगतमा चिनीको मात्रा बढेर जान्छ । बच्चामा टाइप २ मधुमेह (डाइबेटिज)ले मोटोपनाको समस्या निम्त्याउने गर्छ, तर वयस्कको तुलनामा बालबालिका यसबाट कमै प्रभावित भएका छन् । सानै उमेरका बालबालिकालाई मधुमेह के कारणले हुन्छ भन्ने यकिन तथ्य अझैसम्म पनि पत्ता लागेको छैन ।
तर, पारिवारिक स्वास्थ्य अवस्था, संक्रमणको प्रारम्भिक जोखिम र अटोइम्युन डिसअर्डर आदिलाई मधुमेहको कारण मानिँदै आइएको छ । बालबालिकामा मधुमेहका लक्षण केही सातामै देखिन्छन्, प्रारम्भिक चरणमै लक्षण पत्ता लगाएर उपचार गर्न सकिन्छ ।
अत्यधिक तिर्खा
बालबालिकाले पोलिडिप्सिया वा अत्यधिक तिर्खाएको बताए मधुमेहका यस्तो हुन सक्छ । मधुमेहका कारण शरीरमा तरल पदार्थको असन्तुलन हुँदा अत्यधिक तिर्खा लाग्ने हुन्छ । टाइप १ डाइबेटिजको समस्या भएका बालबालिका अत्यधिक पानी खान रुचाउँछन् ।
बारम्बार पिसाब
सामान्यतया पोलिडिप्सियापछि बालबालिकामा पोलियुरिया अर्थात् बारम्बार पिसाब गर्ने हुन्छन् । सामान्यतया शरीरमा ग्लुकोज स्पाइक हुँदा मिर्गौलाले पिसाबको माध्यमबाट ग्लुकोज हटाउन संकेत गर्छ । जसको परिणामस्वरूप बारम्बार पिसाब गर्न मन लाग्ने हुन्छ ।
भोक
स्वस्थ बालबालिकाको तुलनामा मधुमेह भएका बालबालिका जुनसुकै समयमा पनि खान रुचाउने हुन्छन् । साथै जति खाए पनि नअघाउने खालका हुन्छन् । इन्सुलिनको प्रयोगबिना शरीरले ग्लुकोजको माध्यमबाट ऊर्जा उत्पन्न गर्न सक्दैन । बिस्तारै शरीरमा ऊर्जाको कमी हुँदै जाने भएकाले बारम्बार भोक लाग्ने गर्छ । बालबालिकामा यस्ता लक्षण देखिएमा सम्बन्धित चिकित्सकको परामर्श लिनुपर्छ ।
तौल घट्ने
बालबालिकामा मधुमेहको अर्को लक्षण छोटो समयमै तौल घट्नु पनि हो । शरीरमा उत्पादन भएको ग्लुकोज ऊर्जामा मात्रै खपत हुुन्छ । इन्सुलिनको कम उत्पादनका कारण शरीरका मांसपेशीहरू कमजोर हुँदै जान्छन्, शरीरले बोसो जम्मा गर्न थाल्छ । फलस्वरूपमा तौल कम हुँदै जान्छ ।
सास गन्हाउने
शरीरमा इन्सुलिनको कमी हुँदा सास गन्हाउने समस्या देखिन्छ । बालबालिकामा मधुमेहको समस्या बढ्दै गएपछि यस्ता लक्षण देखिन्छ । ग्लुकोजको अभावमा शरीरले ऊर्जाका लागि फ्याटको प्रयोग गर्छ जसले शरीरमा केटोन्स अर्थात् रक्त अम्ल उत्पादन गर्छ । केटोन्सका कारण सास फलफूलको रसजस्तो गन्हाउने गर्छ ।
व्यवहारमा परिवर्तन
अध्ययनअनुसार स्वस्थ बच्चाहरूको तुलनामा मधुमेह भएका बालबालिकामा व्यावहारिक समस्या बढी हुन्छन् । ८० जना बालबालिकामध्ये २० बालबालिकाले असन्तुलित व्यवहार देखाउने गर्छन् । सामान्यतया मधुमेह भएका बालबालिका खाना फाल्ने, रिसाउने, भनेको नमान्ने, आफ्नो अधिकारको प्रयोग गर्ने खालका हुन्छन् ।
अधिकांशमा भाइबहिनीहरूसँग ईष्र्या गर्ने, घरमा कडा अनुशासनको महसुस गर्ने, आमाबुबाले अन्यभन्दा आफूलाई फरक व्यवहार गरेको महसुस गर्ने गर्छन् । यस्ता भावनाले मुड परिवर्तन गर्ने, चिन्ता र डिप्रेसनको समस्या निम्तिन्छ ।
यस्तै छालामा कालो दागहरू देखिने, सधैँ थकान महसुस गर्ने, आँखाको दृष्टिमा समस्या आउने, पेट दुख्ने, घाउ निको हुने समय लाग्नेजस्ता लक्षणहरू पनि देखिन्छन् । बालबालिकामा यस्ता असामान्य लक्षण देखिए स्वास्थ्य जाँच गर्नु आवश्यक हुन्छ । (एजेन्सीको सहयोगमा)
