काठमाडौं, २२ बैशाख। आमरुपमा हृदयघातको मुख्य कारण धमनीहरुको अवरोधलाई मानिँदै आएपनि एक चर्चित भारतीय चिकित्सकले गरेको नयाँ शोधबाट यसको अरु कारणहरु पनि हुनसक्ने तथ्य सार्वजनिक भएको छ ।
हृदयघात जीवन जोखीममा पार्ने अवस्था हो । जसमा मुटूको धड्कन पूरा वा आंशीक रुपमा रोकिन्छ । सामान्यतया, मुटूमा रक्तप्रवाह गर्ने धमनीहरुमा हुने अवरोधलाई यसको मुख्य कारण मानिन्छ र रोकावट भएका धमनीहरुलाई ‘स्टेन्ट’ र औषधीको प्रयागले उपचार गरिन्छ ।
भारतको हरियाणा स्थित मेदान्त हस्पिटलमा ईण्टरभेन्सनल कार्डियालोजी विभागका उपाध्यक्षका रुपमा कार्यरत ईण्टरभेन्सनल कार्डियालोजिष्ट डा. रजनिश कपुर यस्तो तथ्य पत्ता लगाएका हुन् ।
उनको अध्ययन अनुसार ‘एक्युट मायोकार्डियल इन्फ्रयाक्सन’का चार प्रतिशत मामिलाहरुमा कोरोनरी धमनीहरुमा कुनै प्रकारका अवरोध नभएको पाईयो । यसकारण, त्यस्ता मुटूरोगीहरुको उपचारमा ‘स्टेन्ट’को प्रयोग गर्न नपर्नुका साथै जीवनभर सेवन गर्नुपर्ने औषधीहरु लिनुनपर्ने देखियो ।
अध्ययनका लागी डा. रजनिश कपुरले सन् २०१६ देखि सन् २०१८ सम्म उपचार गरेका एकहजार पच्चिस जना हृदयघात पिडीतहरुको उपचारका रेकर्ड छनौट गरी विश्लेषण गरिएको थियो ।
मुटूरोगीहरुमध्ये ७६ प्रतिशत पुरुष थिए भने २४ प्रतिशत महिला । त्यसैगरी, ३४ प्रतिशत ४० वर्ष उमेर मुनिका थिए भने २ प्रतिशत ३० वर्ष भन्दा कम उमेरका थिए । जनसांख्यिकीय वर्गिकरण अनुसार अध्ययन गरिएका मुटूरोगीहरुमध्ये ५ प्रतिशत नेपाली, ९० प्रतिशत भारतीय र ३ प्रतिशत साउदी अरेबीयाली, बङ्लादेशी र श्रीलङ्काली थिए ।
अध्ययन गरिएका मुटूरोगीहरुलाई ओसीटी नामक अत्याधुनिक डायगोनोष्टिक प्रविधीद्वारा उपचार गरिएको थियो । यो प्रविधी रोगीहरुको सटिकतापूवर्क उपचार गर्न उनीहरुका शरिरका आन्तरीक संरचनाको त्रि–आयामी (थ्रि–डायमेन्सनल) स्क्यानीङका लागी प्रयोग गरिन्छ ।
जुन केहि अवस्थामा जीवन रक्षक समेत हुने गर्दछ । डा. रजनिश कपुर ओसीटी प्रविधी प्रयोगमा सबैभन्दा अनुभवी भारतीय ईण्टरभेन्सनल कार्डियालोजिष्ट मध्ये एक हुन् ।
अध्ययन गरिएकामध्ये ४ प्रतिशत हृदयघात पिडीतहरुका धमनीहरुमा कुनै प्रकारको अवरोध भएको थिएन । यस्तो अवस्थालाई ‘मायोकार्डियल ईन्फ्राक्सन विथ ननअब्सट्रक्टिभ कोरोनरी आर्टरीज’ (MINOCA) भनिन्छ । प्राप्त जनकारी अनुसार ईन्फ्लामेसन र भासोस्पाजम हृदयघातका कारण थिए । यसअनुसार, ९० प्रतिशत MINOCA केसहरु महिला र युवा उमेरका मुटूरोगीहरुमा देखिएका थिए ।
‘प्रायजसो, एन्जियोग्राफी गर्दा धमनीहरुमा अवरोध नदेखीएको खण्डमा विरामीलाई थप उपचार नगरी घर पठाईन्छ । यसले गर्दा विरामीहरुको समस्याको पूर्ण डायगनोसीस हुन पाउँदैन,’ डा. कपुर भन्छन्, ‘जसको कारण उनीहरुको उपचार हुँदैन र अर्को समस्याको जोखीम बढ्ने गर्दछ । ईण्टरभेन्सनल कार्डियालोजिका अत्याधुनिक अभ्यासहरुले हामीलाई मुटूरोगीहरुले भोगीरहेका समस्या बुझ्न, प्रत्येक रोगीलाई रोगअनुसारका उपचार प्रदान गर्न एवं रोकथामका उपाय पहिल्याउन र उपचारका नतिजाहरुमा सुधार हासील गर्न सहयोग गर्दछन् ।’
डा. कपुरका अनुसार नेपाली मुटूरोगीहरुमध्ये ९८% ले नियमीत रुपमा सुर्तिजन्य पदार्थ सेवन गरेको पाईएको छ । विभिन्न अध्ययनहरुमा नेपालमा सुर्तिजन्य पदार्थको सेवन सन् २०२५ मा २५% पुग्ने र सन् २०५० मा ४०% सम्म पुग्ने अनुमान गरिएका छन् ।
यसले गर्दा आगामी केहि वर्षमा लार्खौ नेपालीहरु हृदयघातको जोखीममा पर्ने देखिन्छ । त्यसबाहेक, मध्यपान, अतितनाव (हाईपरटेन्सन), तनाव (स्ट्रेस), शारिरीक निष्क्रियता, पेटमा लाग्ने बोसो र मधुमेह हृदयघात गराउने अन्य जोखीम हुन् ।
