काठमाडौं, १९ चैत । कोरोना माहामारीपछि चिनियाँ राष्ट्रपति शी जिनपिङ झनै शक्तिशाली बनेका छन् । चीनले कोरोना फैलाएको आरोप खेपेका राष्ट्रपति शी जिनपिङ आर्थिक रुपमा झनै शक्तिशाली बनेका हुन् ।
कोरोना महामारीले उनको अगाडि एउटा कुरा प्रष्ट पारिदिएको थियो, कि पश्चिमी देशहरूको तारा डुब्दै छ र चीन उदाउँदो सूर्यको रुपमा अघि बढ्दै छ । र गत वर्ष जुनदेखि चीनले कोरोना महामारीको सामना गर्यो, यसले यो सन्देश पठायो कि यसको शासन पश्चिमी देशहरूको प्रजातन्त्रभन्दा उत्तम छ ।
अमेरिका र युरोपले महामारी र बन्दकोबीचमा नोक्सान भोग्नुपर्यो भने चीन थोरै देशहरू मध्ये एक हो जहाँ जीवन केही पछाडि देखा पर्न थाल्यो । उसले आफ्ना पाहुनाहरूका लागि रेस्टुरेन्टको ढोका खोल्यो, मानिसहरूले कन्सर्टमा उपस्थित हुन थाले र छुट्टिको योजना बनाउन थाले ।
चीन विश्वको पहिलो अर्थतन्त्र मात्र थिएन जसले महामारी पछि काम गर्न थाल्यो, यो विश्वको सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र पनि हो जुन २०२० को तेस्रो क्वाटरमा ५ प्रतिशतको दरले बढेको छ ।
र केही व्यक्तिले यो पनि पूर्वानुमान गर्न थालेका छन् कि चीनले अमेरिकालाई अघिल्लो अनुमानभन्दा पनि छिटो पछि पार्छ ।
रसिया पछि चीन दोस्रो देश हो जसले कोरोना भाइरस विरूद्ध खोप तयार गर्न सफल भयो । आफ्नो मान्छेलाई खोप दिनु अघि, चीनले धेरै देशहरूमा आयात गर्न पनि शुरू गर्यो । जसमध्ये धेरै देशहरू ल्याटिन अमेरिकामा पर्छन् ।
सत्तामा पकड
रणनीतिक तथा अन्तर्राष्ट्रिय अध्ययन केन्द्रका निर्देशक बोनी ग्लेजर भन्छन्, ‘सी जिनपिंगले निर्दयी विधिहरूको प्रयोग गरेर महामारी नियन्त्रण गरे । चीनको कोरोना महामारी रोक्न संयुक्त राज्य अमेरिका भन्दा ठूलो सफलता चीनको कम्युनिष्ट प्रणाली पश्चिमी देशहरु को लोकतान्त्रिक प्रणाली भन्दा राम्रो छ भन्ने प्रमाणको रूपमा प्रस्तुत गरियो ।’
स्यान डिएगोको क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालयका प्राध्यापक सुसन शिर्क भन्छन्, ‘यद्यपि सी जिनपिंगले महामारीको अगाडि सत्तामा आफ्नो पकड बलियो बनाउने प्रक्रिया शुरू गरेका थिए, तर कोरोना महामारीले उनलाई आफ्नो उद्देश्यमा सहयोग गरेकोमा कुनै शंका छैन । यदि महामारी नआएको भए यो उनीहरूका लागि अझ जटिल हुने थियो ।’
तर प्रश्न उठ्छ कि शी जिनपिङले यो कसरी पूरा गरे र किन सी जिनपिंगको आज पहिलेको भन्दा बढी राजनीतिक शक्ति छ भनिएको छ ?
शुरुवाती हारदेखि सफलतासम्मको यात्रा
कम्युनिष्ट पार्टीको वर्चुअल एसेम्ब्ली मार्चको शुरुमा भेला भएको थियो, जसमा पहिलो पटक चिनियाँ सरकारले सार्वजनिक रूपमा महामारीको बिरूद्ध ठूलो विजय हासिल गर्यो । चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको अंग्रेजी अखबार ग्लोबल टाइम्सले सार्वजनिक रुपमा लेख्यो कि शी जिनपिंगको नेतृत्वबिना चीनले कोरोना भाइरस विरुद्धको लडाईमा पश्चिमी देशहरुलाई पछाडि पार्न सक्दैन ।
साउथ चाइना मोर्निंग पोस्टले लेखेको छ कि चिनियाँ राष्ट्रपतिले आफैंले महामारीलाई जित्नको लागि देशको सर्वश्रेष्ठलाई रेखांकित गरे । र यसो गरेर उनले यो सुनिश्चित गरे कि जब चिनियाँ युवा देशबाट बाहिर निस्कन्छन्, तिनीहरू गर्वसाथ उभिन सक्छन् । विगतमा यस्तो भएको थिएन ।
क्यानाडाको कार्लटन युनिभर्सिटीका चीन मामिलाका विज्ञ जेरेमी पेट्टिल सहमत छन् कि कोरोना महामारीले चीनलाई उसको राष्ट्रवादी प्रचार प्रसारमा सहयोग पुर्यायो । यसको उद्देश्य जिनपिंग र पार्टीको नेतृत्वलाई टेवा पुर्याउनु थियो ।
एउटा नराम्रो कदम
जेरेमी पेटिल बताउँछिन्, ‘कोरोना महामारीको बेला चिनियाँ मिडियाले पश्चिमी देशहरू, विशेष गरी अमेरिकाको अवस्थाको बारेमा दैनिक समाचार प्रकाशित गर्यो। यसले चिनियाँ जनताबीचको आत्मविश्वासलाई मजबुत बनायो कि उनीहरूको कम्युनिष्ट प्रणाली पश्चिमी देशको प्रणालीभन्दा राम्रो छ।’
‘जब पश्चिमी देशहरूसँग चीनको सम्बन्ध बिग्रियो र चीनविरोधी भावनाहरू बढ्न थाल्यो, सरकार र कम्युनिष्ट पार्टीका लागि चीनका जनताको समर्थन बढ्न थाल्यो ।’
यद्यपि कोरोना महामारी नियन्त्रणमा चीनको सफलता कुनै राम्रो चरणबाट सुरु भएन ।
धेरै उजुरीहरूमा, सरकारलाई प्रश्न सोधिएको थियो कि जब महामारी फैलियो, यसले यसलाई लुकाउने कोसिस गर्यो । वुहानमा के भइरहेको छ भनेर विश्वलाई बताउन चाहने ती डाक्टर र पत्रकारलाई सरकारले चुप गराईदियो ।
प्रोफेसर सुजान शिर्क भन्छिन्, ‘कोरोना महामारीको शुरुआतमा जब यो कुरा थाहा पाए कि वुहानमा के भइरहेको छ, सरकारले त्यसलाई लुकाइरहेको छ, त्यहाँ सोशल मिडिया र इन्टरनेटमा विद्रोही ट्वीटहरू थिए । यसपछि सेन्सरशिप र समाचारहरू दमन गरिएको थियो प्रक्रिया शुरू भयो र यसले जनताको अवस्था झनै नराम्रो बनाईदियो ।’
सुजानले सम्झे कि यो त्यो समय थियो जब सी जिनपिंग र उनको पार्टी चीनका आम जनतामा अत्यन्तै लोकप्रिय थिएनन् । सी जिनपिंगले सुरुमा प्रधानमन्त्रीलाई महामारी फैलाउने काम छोडिदिए र केही हप्तासम्म उनी सर्वसाधारणको नजरबाट टाढा थिए ।
सुसन शिर्क बताउँछिन्, ‘यो कुरा सी जिनपिंगको हातमा थिएन जस्तो देखिन्थ्यो । तर उनी आउने बित्तिकै सबै कुरा उसको नियन्त्रणमा हुनुपर्यो र यसै साथ पूर्ण नियन्त्रण प्रणालीको कार्यान्वयन भयो ।’
शी जिनपिङको भूमिका
चीनले महामारीलाई जित्न प्रयोग गर्ने तरिकाहरू निर्दयी थिए । त्यहाँ मानवअधिकार उल्लङघन को गुनासो भए पनि, यसको बाबजुद पनि, चीनले धेरै पश्चिमी देशहरूले हासिल गर्न नसकेका कुरा हासिल गर्यो ।
जेरेमी पेटिल बताउँछिन्, ‘प्रारम्भिक गल्ती र महामारीलाई लुकाउन कोसिस गरेपछि चीनले तालाबन्दी, परीक्षण र क्वारेन्टाइन मार्फत निर्णायक कदमहरू चाल्यो । यसले महामारीको प्रकोप रोक्न र त्यहाँ संक्रमणको कारण हुने मृत्युलाई रोक्न सहयोग पुर्यायो । अप्रत्याशित रूपमा। त्यो मात्र होइन, चीनले आर्थिक गतिविधिलाई गति दिन शुरू गर्यो ।’
जेरेमी भन्छन कि चीनमा सामान्य जीवन फिर्ता आएको छ र अर्थव्यवस्था उत्कर्षमा छ, यी दुई घटनाहरू त्यस्तो समयमा घटे जब पश्चिमी देशहरूले भविष्यको कार्य योजनामा काम गरिरहेका थिए । र यी सबैको बिचमा सी जिनपिंगको हात थियो भन्ने कुरामा कुनै शंका छैन् ।
माओ र डेंग सियाओपिंग पछि कुनै पनि चिनियाँ नेता १० बर्ष भन्दा बढि समय सत्तामा छैनन् । तर, कोरोना संक्रमणपछिको घटनाक्रमले सी जिनपिंगलाई यो मार्ग खोलिदिएको विश्लेषण हुन थालेका छन् ।
भ्याक्सिन कूटनीति
तर कोरोना महामारीको बिरूद्ध लड्न चीनको सफलताले यसको अन्तर्राष्ट्रिय छवि सफा बनाउन मद्दत गरेन । गत वर्ष अक्टूबरमा प्यू रिसर्चले एक रिपोर्टमा भनेको थियो कि २०२० मा विकासोन्मुख देशहरूमा चीनको छवि धेरै पटक नकारात्मक भएको थियो ।
ब्रुकिंग्स इन्सटिच्युटका चिनियाँ मामिला विज्ञ रायन हस भन्छन्स् ‘बितेको बर्षमा धेरै विकसित देशहरूमा चीनको सार्वजनिक छवि डगमगाएको छ । चिनियाँ नेतृत्वले आफ्ना जनतालाई के गरिरहेको छ भन्ने सन्देश मानिसहरूलाई भइरहेको छ, तर बाहिरी विश्वका मानिसहरु यसलाई पचाउन सक्षम छैनन् ।’
रायन ह्यास भन्छन् कि यसको पछाडि धेरै कारणहरू छन् । यसमा सुरुमा कोरोना महामारीको तरीका लुकाउने प्रयासहरू, सी जिनपिङको हङकङ नीति र ताइवानलाई चीनको धम्की, शिनजियांगमा वेगर मुसलमानहरूको मानवअधिकार उल्लङघनको रिपोर्ट समावेश छ ।
यद्यपि सुसान शिर्क भन्छन कि महामारीले चीनलाई विश्वव्यापी प्रभाव बढाउने अवसर दिएको छ । नयाँ रेशम मार्ग परियोजना बाहेक, चीनले मास्कहरू, सुरक्षा उपकरण किटहरू धेरै देशहरूलाई प्रदान गर्न शुरू गर्यो । यद्यपि यसको खराब गुणको कारण केही देशहरूले यसलाई फिर्ता गरे र थुप्रै स्वास्थ्य एजेन्सीहरूले पनि यसलाई आलोचना गरे ।
तर त्यसपछि कोरोना खोप एक खेल परिवर्तकको रूपमा देखा पर्यो । चीन कोरोना खोपको पेटन्ट गराउन सब भन्दा प्रारम्भिक देश हो । यद्यपि यसको खोप मोडन वा पिफ्जर जत्तिकै प्रभावकारी छैन, तर विश्वका धेरै देशहरुमा जो यसलाई प्राप्त गर्न सक्दैनन्, चिनियाँ खोप एक विकल्प जस्तै छ ।
सुजान शिर्क भन्छिन्, ‘महामारीको शुरुमा शी जिनपिङ नाजुक अवस्थामा थिए तर अहिले उनी पहिले भन्दा बढी शक्तिशाली नेता बनिसकेका छन् । शायद उनी एक मात्र नेता हुन् जसलाई माओसँग तुलना गर्न सकिन्छ । यसमा कुनै शंका छैन । उनलाई यसै कारणले तेस्रो कार्यकालको लागि बाटो तयार गरिदिएको छ । (बीबीसी)
