काठमाडौं । केही दशकअघिसम्म बजारमा ‘मेड इन इन्डिया’ को अर्थ घट्दो सामानको पर्यायवाची थियो। ९० को दशकअघि सरकारी नियन्त्रण प्रणालीमा विदेशी रेडियो, मोटरसाइकल, टिभी किन्ने धनीहरूको मात्र शौक थियो।
तर जब भारतले सारा विश्वका लागि बजार खोल्यो, यो आँधीमा भारतमा बनेका सामान विदेशी चमकको अगाडि धुमिल भयो । भारतीय बजार विदेशी सामानले भरिएको छ । दीपावलीमा जहाँ चाइनाका झूमर चम्कन थाले, अर्कोतिर बत्ती बनाउने कुमालेको घर अँध्यारो भयो ।
विदेशी ब्राण्डेड र डिजाइन गरिएका कपडाको जमानामा भारतीय बुन्दाका मेसिनको आवाज सुस्त हुन थाल्यो । हतियार बजारमा भारत सुरुदेखि नै अन्य देशमा निर्भर थियो ।
तर अहिले समय बदलिँदै गएको देखिन्छ । मोदी सरकारको ‘भोकल फर लोकल’ को नीतिले अहिले प्रभाव देखाएको छ । अब भारतका कार कम्पनीहरूले पनि यही नाराका साथ आफ्ना उत्पादनहरू लन्च गरिरहेका छन्।
यससँगै ‘इम्पोर्टेड’ अर्थात् विदेशी ट्याग लगाएर सामान किन्ने गर्व गर्ने आम भारतीयले पनि ‘भोकल फर लोकल’को महत्त्व बुझेका छन् । र, त्यसैको नतिजा भनेको देश अहिले ‘आत्मनिर्भर भारत’ को मन्त्र बोकेर अगाडि बढेको छ र सबैभन्दा बढी रोजगारी दिने उत्पादन क्षेत्र अहिले बलियो बन्दै गएको छ ।
निर्यात ६ सय गुणाले बढ्यो
भारतको सरकारी तथ्याङ्क अनुसार भारतको निर्यात स्वतन्त्रता यता ६ सय गुणाले बढेको छ भने सन् १९५०–५१ मा भारतले १ अर्ब २७ करोड अमेरिकी डलर निर्यात गरेको थियो । सन् २०२१-२२ मा यो संख्या ६ सय ७६ अर्ब डलर पुगेको छ । यसमा ४२० अर्ब डलरको वस्तु निर्यात भएको छ । कृषि निर्यात ५० अर्ब डलर पुगेको छ ।
अटो बजारमा भारतले जर्मनीलाई उछिन्यो
जर्मनीलाई पछि पार्दै भारत अहिले विश्वको चौथो ठूलो सवारी साधन बजार बनेको छ । भारतले सन् २०२१ मा ३७.६ लाख सवारीसाधन बिक्री गरेको थियो भने जर्मनीले सोही वर्ष २९.७ लाख सवारीसाधन बिक्री गरेको थियो ।
चिनी निर्यात ९०६ प्रतिशत बढ्यो
भारत अहिले विश्वको सबैभन्दा ठूलो चिनी निर्यातकर्ता र उपभोक्ता दुवै बनिसकेको छ। पछिल्लो ८ वर्षमा भारतमा उत्पादित चिनीको निर्यात ९०६ प्रतिशतले बढेको छ ।
सन् २०१३–२०१४ मा भारतले विदेशी बजारमा १७८८ करोड रुपैयाँको चिनी बिक्री गरेको थियो । यो आर्थिक वर्षमा अहिलेसम्म भारतले १७ हजार ९८७ करोड रुपैयाँको चिनी निर्यात गरेको छ ।
दोस्रो ठूलो धान उत्पादक
भारत अहिले विश्वमा दोस्रो ठूलो धान उत्पादन गर्ने देश बनेको छ । २०२१-२२ मा १३०३ लाख टन धान उत्पादन भएको छ ।
रत्नको निर्यात ९ गुणा बढ्यो
हिरा र चाँदीको निर्यातमा भारत पहिलो नम्बरमा छ । सन् २०२१-२२ मा भारतले २९१४८१ करोडको रत्न र आभूषण निर्यात गरेको छ। जहाँ २०००-१ मा यो संख्या ३३७३४ करोड मात्र थियो।
रक्षा क्षेत्रमा निर्यात ५७० प्रतिशत बढ्यो
भारत रक्षाको क्षेत्रमा सधैं अरुको भर पर्दै आएको छ । देशको खजानाको ठूलो हिस्सा हतियार र अन्य सैन्य उपकरण खरिदमा जान्छ। तर पछिल्लो ८ वर्षमा यो भारत यस क्षेत्रमा आत्मनिर्भर हुने दिशामा मात्रै होइन, यस बजारमा आफ्ना उत्पादनहरू पनि ल्याइरहेको छ ।
२०१४/१५ मा भारतले १९४० करोडको उत्पादन बेचेको थियो। यसैबीच, २०२१-२२ मा भारतले १३ हजार करोडको उत्पादन अन्य देशहरूलाई बेचेको छ। यसमा अमेरिका, फिलिपिन्स, दक्षिण-पूर्वी एसिया, मध्य पूर्व र अफ्रिकाका देशहरू समावेश छन्।
योसँगै भारत पनि हतियार निर्यातकर्ताको क्षेत्रमा शीर्ष २५ देशमा परेको छ । भारतले अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डका बुलेटप्रुफ ज्याकेट विश्वका एक सय देशमा निर्यात गर्दै आएको छ ।
रक्षा क्षेत्रमा ‘मेक इन इन्डिया’ लाई बढावा दिन दुईवटा डिफेन्स कोरिडोर निर्माण भइरहेका छन् । यससँगै स्टार्ट-अपलाई प्रवर्द्धन गर्न इनोभेसन फर डिफेन्स एक्सिलेन्स (आईडेक्स) पनि सुरु गरिएको छ। योसँगै विदेशी कम्पनीका ३ सय वस्तु खरिदमा पूर्ण प्रतिबन्ध लगाइएको छ ।
विदेशी बजारमा भारतीय खेलौनाको माग बढ्दै गएको छ
खेलौना बजारमा भारतले अन्य देशमाथिको निर्भरता घटाएको छ । २०१८/१९ मा, $ 371 मिलियन मूल्यका खेलौनाहरू विदेशबाट भारतीय बजारमा आए।
तर २०२१-२२ मा यो १२२ मिलियन डलरमा झरेको छ। यससँगै भारतले २०२१-२२ मा ३२ करोड ६० लाख डलरको खेलौना निर्यात गरेको छ। जुन गत वर्षको तुलनामा ६१ प्रतिशतले बढी हो ।
एवीपी न्यूज
