काठमाडौं । विश्व बजारमा ‘क्रिप्टोकरेन्सी’को प्रयोग तीव्ररूपमा विस्तार भइरहेको छ । नेपालमा भने’ क्रिप्टोकरेन्सी’ को कारोबार अवैध मानिन्छ । नेपालमा बेलाबखत अवैधरूपमा ‘क्रिप्टोकरेन्सी’को कारोबार भइरहेको समाचारहरु सार्वजनिक भएका छन् ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले क्रिप्टोकरेन्सीको कारोबार गैरकानुनी रहेको बताउँदै यसमा संलग्न जो केहीलाई पनि कारबाही गर्ने चेतावनी समेत दिएको प्रहरीले क्रिप्टो करेन्सी कारोबारको आरोपमा केहीलाई पक्राउ समेत गरेको छ ।
‘क्रिप्टोकरेन्सी’ एक भर्चुअल मुद्रा हो । अनलाइनबाट पैसा जस्तै संकेत हुने भर्चुअल पैसा नै क्रिप्टो करेन्सी हो । यसको भौतिक स्वरूप भने देख्न सकिँदैन ।
क्रिप्टो र करेन्सी दुई अक्षर मिलेर बनेको यो शब्दमा क्रिप्टो भनेको सेक्रट र करेन्सी भनेको रुपैयाँ हो । हाल क्रिप्टोकरेन्सीको बिटक्वाइन, इथेरेम, टिथर, एक्सआरपी, बिटक्वाइन क्यासलगायतका सैयौँ ‘क्रिप्टोकरेन्सी’हरू प्रचलनमा छन् ।
अमेरिका, क्यानडा तथा यूरोप जस्ता देशमा भने ‘क्रिप्टोकरेन्सी’ लगानी तथा सामान किनबेचसमेत हुने गरेको छ । छिमेकी मुलुक भारतमासमेत ‘क्रिप्टोकरेन्सी’मा लगानी खुला गरिएको छ ।
यो मुद्रा कुनै एक अधिकारको नियन्त्रणमा छैन। रूपैया, डलर, यूरो वा अन्य मुद्राको जस्तै यो मुद्रा कुनै पनि राज्य, देश, संस्था वा सरकार द्वारा संचालित हुँदैन। यो एउटा डिजिटल मुद्रा हो जसको लागि क्रिप्टोग्राफी प्रयोग गरिन्छ। यो सामान्यतया सामानहरू खरीद गर्न वा सेवा खरीद गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ।
कतिको सुरक्षित छ?
‘क्रिप्टोकरेन्सी’ डिसेन्ट्रललाइज मुद्रा हो अर्थात यसमा कसैको नियन्त्रण रहदैन । कुनैपनि निकायको नियन्त्रण नहुँदा यो भर्चअल मुद्रा असुरक्षित छ भन्ने लाग्न सक्छ तर यसको सिस्टमेटिक प्रोसेस बुझ्नुभएमा भने तपाईंलाई असुरक्षित लाग्दैन ।
‘क्रिप्टोकरेन्सी’लाई सुरक्षित बनाउने मुख्य ब्लकचेन, सिस्टम पियर टु पियर, क्रिप्टोग्राफी लगायतको कुराले यसको सुरक्षा दर्साउँछ । यसलाई कुनै व्यक्ति वा समूहले चाहादैंमा क्षति पुर्याउन सक्दैन ।
फाइदाहरू
हामीलाई थाहा छ कि कुनै पनि चीजको दुबै फाइदा र नोक्सान हुन्छन्। क्रिप्टो मुद्रा एक डिजिटल मुद्रा हो त्यहाँ ठगी गर्ने सम्भावना कम छ। दोस्रो, अधिक पैसा भएको खण्डमा क्रिप्टो मुद्रामा लगानी गर्नु फाइदाजनक हुन्छ किनभने यसको मूल्यहरू धेरै छिटो बढ्छन्।
त्यसकारण यो लगानीको लागि राम्रो प्लेटफर्म हो। तेस्रो, अधिकांश क्रिप्टो मुद्रा वालेटहरू उपलब्ध छन् जसका कारण अनलाइन सपिङ, पैसाको लेनदेन सरलीकृत गरिएको छ।
चौथो, त्यहाँ क्रिप्टो मुद्रालाई नियन्त्रण गर्ने अधिकार छैन, जसको कारणले नोटबन्दीर मुद्रा घटाउने खतरा देखा पर्दैन। पाँचौं, त्यहाँ धेरै देशहरू छन् जहाँ त्यहाँ पूंजी नियन्त्रण छैन। मतलब कि यो कति निश्चित छैन कति देश बाहिर पठाउन सकिन्छ र कति अर्डर गर्न सकिन्छ।
त्यसकारण, यो सजिलैसँग क्रिप्टो मुद्रा खरीद गरेर देशको बाहिर पठाउन सकिन्छ र त्यसपछि यसलाई पैसामा रूपान्तरण गर्न सकिन्छ। छैठौं, क्रिप्टो मुद्राको सबैभन्दा ठूलो फाइदा भनेको उनीहरूलाई हो जसले आफ्नो पैसा लुकाउन चाहन्छ। यसैले क्रिप्टो मुद्रा पैसा लुकाउनको लागि उत्तम प्लेटफर्मको रूपमा देखा पर्यो। सातौं, क्रिप्टो मुद्रा पूर्ण रूपमा सुरक्षित छ।
बेफाइदा
क्रिप्टो मुद्राको सबैभन्दा ठूलो नोक्सान यो हो कि यसको कुनै भौतिक अस्तित्व छैन, किनकी यो प्रिन्ट गर्न सकिँदैन। मतलब कि न त नोट छाप्न सकिन्छ न त कुनै बैंक खाता वा पासबुक जारी गर्न सकिन्छ।
दोस्रो, त्यहाँ यसलाई नियन्त्रण गर्न कुनै देश, सरकार वा संस्था छैन, जसको कारण यसको मूल्यमा ठूलो उछाल हुन्छ, कहिलेकाँही ठूलो गिरावट, जसको कारण क्रिप्टो मुद्रामा लगानी गर्नु जोखिमपूर्ण सम्झौता हो।
तेस्रो, यो सजिलै हतियार किन्न, औषधि आपूर्ति, कालो बजार आदि जस्ता गलत कार्यहरूको लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ । किनकी यो दुई व्यक्तिको बीचमा मात्र प्रयोग गरिन्छ। त्यसो भए यो खतरनाक पनि हुन सक्छ।
अर्थतन्त्रमा संकट निम्त्याउने कारोबार
यस्तो कारोबारलाई वैधानिकता दिने हो भने यसले देशको अर्थतन्त्रमा ठूलो संकट सिर्जना गर्नसक्ने जानकारहरु बताउँछन्।
यस्तो कारोबारले नेपालको पुँजी पलायन हुन्छ। नेपालजस्तो देश, जो रेमिट्यान्सको भरमा चलेको छ, यस्तो कारोबारले रेमिट्यान्स पनि खस्किन पुग्छ जानाकारहरुको भनाइ छ ।
नेपालमा पैसा आउन छाड्छ। यसले नेपालमा तरलताको समस्या सिर्जना गर्छ। यसले बैंकहरुको ब्याजदर बढाउँछ। यसले देशमा भएको डलरको जगेडा (सञ्चिति) पनि घट्ने हुन्छ।
