काठमाडौं ।गर्मी महिनालाई आँपको मौसमको रुपमा पनि चिनिन्छ । स्वादिलो र रसीलो हुने भएकाले आँप प्राय सबै उमेरका मानिसहरुलाई मन पर्छ ।
फलफूलहरु मध्ये आँपलाई राजा फलका रुपमा लिइन्छ । यो बेला बजारमा पाइने फलफूलमध्येमा आँप धेरैको रोजाईमा गरेको छ । आँपको सेवन हाम्रो स्वास्थ्यको लागि पनि फाइदाकारी हुन्छ ।
यसमा हाम्रो शरीरलाई फाइदा गर्ने विभिन्न प्रकारका पौष्टिक तत्वहरु हुन्छन् । यस फलमा विशेषगरी प्रोटिन, भिटामिन ए र सी प्रचुर मात्रामा पाइन्छ ।
तर, आँप खाँदा पनि हामीले ध्यान दिनुपर्छ । मिठो भयो भन्दैमा एकैपटक धेरै आँप खानुहुँदैन ।
अन्य आँपको तुलनामा बजारमा अहिले मालदह, दशहरी, बम्बई र कृष्णभोग आँपको धेरै बिक्री भइरहेको फलफूल विक्रेताहरु बताँउछन् ।
काठमाडौंमा खासगरी मालदह, कलकत्ते, दसरी, बम्बई, मल्लिका, आम्रपाली तथा कृष्ण भोग खजरीलगायत प्रजातिका आँप पनि बजारमा छन् ।
दशहरी र मालदह जातको आँप प्रतिकिलो एक सय रुपैयाँ बिक्री भैरहेको छ । आँपको प्रजातिअनुसार मूल्य फरक-फरक छ । बिक्रीको लागि बजारमा राखिएका आँपको बारेमा हामी कति विज्ञ छौ ।
आँपको जात के हो? अहिले पाक्न पर्ने हो ? कसरी पकाइएको हो ? अनि यसले फाइदा हुन्छ वा बेफाइदा ? यी कुराको ख्यालै नगरी हामी आँप देख्नसाथ किन्ने गर्दछौं।
आँपको बारेमा जानिराखौ अनि यसको स्वाद मज्जाले लिने गरौं। खाँदाखेरी मीठो मानिने हुँदा आँपको फललाई राजा पनि भनिन्छ। आँपलाई अमृत पनि भन्ने गरिन्छ।
आँप कसरी छान्ने ?
अहिले बजारमा पाइने आँपमध्ये कुन विषादीयुक्त छ र स्वाभाविक तरीकाले पाकेको हो भनेर जान्न निकै आवश्यक छ ।
कालो-कालो दाग लागेको आँप नकिनेको खण्डमा मात्र पनि विषादीयुक्त आँपबाट बच्न सकिन्छ । विज्ञको अनुसार प्राकृतिक रुपमै पाकेको आँप सबैतिर एकनासको हुन्छ ।
रसायनरहित आँप भेट्नोबाट पाक्दै अर्थात् पहेलो हुँदै जान्छ । यस्ता आप थिच्नासाथ लचिलो हुन्छ र एकनासले दबिन्छ ।
जबकी रसायन तथा विषाक्तयुक्त आँपमा जताततै कालो-कालो थोप्ला देखिन्छ । यस्ता आँप कतै पुरै पाकेको तथा कतै काँचै रहन्छ ।
हरियो भए पनि सबैतिर हरियो रहँदैन । पहेँलो भएको ठाउँ थिच्नासाथ पिचिक्कै जान्छ । कुनै-कुनै आँप त एकातिर हरियो हुन्छ भने अर्को छेउ कुहिनै लागिसकेको हुन्छ ।
काठमाडौंमा जेठको सुरुबाटै बम्बई, जर्दा र कलकत्ते जातको आँप आउँछ। त्यस्तै जेठको मध्यबाट असारको अन्तिमसम्म मालदहको सिजन हो।
दशहरी
बजारमा आउने आँप मध्ये एक प्रख्यात आँपको जात हो । यो आँपको रुख मध्यम आकारको हुन्छ । यो आँप सिधा, फल मध्यम, फलमा नाक नभएको लाम्चो, गुदी पहेंलो, रेशाविहीन ठोस गुदी, स्वाद अति मीठो, चिल्लो बोक्रा भएको सुगन्धयुक्त हुन्छ । भण्डार क्षमता राम्रो भएको मध्यको मौसमी जातको आँप हो ।
माल्दह
रुख मध्यम, फल मध्यम, बोक्रा पातलो र नरम, गुदी पहेंलो, सुगन्धित रसिलो र मिठो स्वाद हुन्छ । यो भण्डार क्षमता कम हुने मध्य मौसमी जातको आँप हो। अर्थात यो आँपलाई धेरै दिनसम्म भण्डारण गर्न सकिँदैन।
कृष्णभोग
यो आँपको फल गोलाकार हुन्छ। अन्य जातकोभन्दा यसको बोक्रा बाक्लो हुन्छ। साथै गुदी हल्का पहेँलो, रेसादारयुक्त हन्छ। यो भण्डार क्षमता उच्चतम भएको आँप हो। सिजन सकिँदा पनि यो आँप बजारमा पाइन्छ।
बम्वई ग्रिन
यो मध्यम अण्डा आकारको फल हो। फल पाकिसक्दा पनि बोक्रा हरियो नै देखिन्छ। गुदी सुन्तला रङको र कम रेसादारयुक्त हुन्छ।
चौसा
यो आँपको रुख अग्लो र हाँगा फिजिएको हुन्छ । यसको फल केही ठूलो लगभग ३ सय ५० ग्राम, करिब करिब लाम्चो आकारको, गुलियो, फल रसदार, कम रेसा भएको, पहेँलो रङ गाढा हुन्छ । यो साउन महिनाा तिर पाक्ने पछौटे जातको र भण्डार क्षमता राम्रो भएको आँपका रुपमा चिनिन्छ ।
तोतापरी
यो आँप सुख्खा क्षेत्रको लागि सुहाउँदो र पुड्को मध्यम खालको आँप हो । यो आँप सिधा, फल मध्यमदेखि ठूलो आकारको, बाङ्गोटिङ्गो आकारको सतह नरम, बोक्रा मध्यम बाक्लो, गुदी सुनौलो पहेँलो र रसदार मिठो स्वाद, रेशा नभएको बढी फल्ने आँप हो । कम भण्डार क्षमताको भएको पछौटे जात आँप हो ।
