काठमाडौं । संसारको लगभग ८४ प्रतिशत जनसंख्यासँग स्मार्टफोनको स्वामित्व छ । जसको कारण मानिसहरूमा अनलाइन गतिविधि बढिरहेको छ, ह्याकिङको खतरा पनि त्यही स्तरमा तीव्र गतिमा बढिरहेको छ ।
गत वर्ष, साइबर सुरक्षा कम्पनी क्यास्परस्कीले मोबाइल फोन प्रयोगकर्ताहरूमा लगभग ३५ मिलियन मालिसियस आक्रमणहरू पत्ता लगाएको थियो। हामीले हाम्रा फोनहरूमा पाठ सन्देश वा इमेल मार्फत प्राप्त गर्ने स्प्याम सन्देशहरूमा प्रायः भाइरसहरूको लिङ्कहरू हुन्छन्, जुन एक प्रकारको मालिसियस सफ्टवेयर ९मालवेयर० हो।
निजी कम्पनी जिम्पेरिअमद्वारा सञ्चालित विश्वव्यापी प्रतिवेदनअनुसार विश्वभरका पाँचमध्ये एक मोबाइल उपकरणमा मालवेयर र प्रत्येक दशमध्ये चार मोबाइल साइबर आक्रमणको चपेटामा परेका छन्।
तर तपाईलाई कसरी थाहा हुन्छ यदि तपाईको फोन लक्षित गरिएको छरु र तपाईं के गर्न सक्नुहुन्छ ? फोन कसरी संक्रमित हुन्छ ? व्यक्तिगत कम्प्युटरहरू जस्तै, फोनहरू पनि मालवेयरद्वारा छेडछाड गर्न सकिन्छ।
सामान्यतया, एक फोन भाइरस एक कम्प्युटर भाइरस जस्तै काम गर्दछ। जब कुनै मालिसियस कोडले तपाईंको यन्त्रलाई संक्रमित गर्छ, यो स्वतस् सन्देश पठाएर वा तपाईंको सम्पर्क सूचीमा रहेका अरूलाई इमेलको रूपमा स्वतस् फर्वार्ड गरेर अन्य यन्त्रहरूमा फैलिन्छ।
भाइरसले तपाईंको फोनको कार्यक्षमतालाई सीमित गर्न सक्छ, तपाईंको व्यक्तिगत जानकारी ह्याकरहरूलाई पठाउन सक्छ। तपाईंको सम्पर्कहरूमा मालवेयर लिंक गर्ने स्प्याम सन्देशहरू पठाउन सक्छ र तपाईंको स्क्रिन र किबोर्ड इनपुट क्याप्चर गरेर र तपाईंको भौगोलिक स्थान ट्र्याक गरेर भाइरस अपरेटरहरूलाई ूजासूसू गर्न मद्दत गर्न सक्छ।
अस्ट्रेलियामा, स्क्यामवाचले २०२१ मा मात्र आठ हप्तामा फ्लुबोट भाइरसको १६ हजार रिपोर्टहरू प्राप्त गरेको थियो ।
यो भाइरसले एन्ड्रोइड र आईफोन प्रयोगकर्ताहरूलाई मालवेयरको लिङ्कसहित टेक्स्ट म्यासेज पठाउँछ।
एउटा लिङ्कमा क्लिक गर्नाले तपाइको फोनमा संदिग्ध एप डाउनलोड गर्न सक्छ, जसले स्क्यामरहरूलाई तपाइको व्यक्तिगत जानकारी पहुँच गर्न अनुमति दिन्छ ।
फ्लुबोट स्क्यामरहरू नियमित रूपमा आफ्नो लक्षित देशहरू परिवर्तन गर्छन्। साइबर सेक्युरिटी फर्म बिटडिफेन्डरका अनुसार फ्लुबोट अपरेटरहरूले १ डिसेम्बर २०२१ देखि यस वर्ष जनवरी २ सम्म अस्ट्रेलिया, जर्मनी, पोल्याण्ड, स्पेन, अस्ट्रिया र अन्य युरोपेली देशहरूलाई लक्षित गरेका थिए।
एप्पल वा एन्ड्रोइड बढी सुरक्षित छ ?
जबकि एप्पल उपकरणहरू सामान्यतया एन्ड्रोइडहरू भन्दा बढी सुरक्षित र भाइरस आक्रमणको कम प्रवण मानिन्छन्। आईफोन प्रयोगकर्ताहरूले आफ्नो फोन परिमार्जन गरेमा सुरक्षा प्रणाली आफैंमा तोड्छन्।
त्यसैगरी, एन्ड्रोइड प्रयोगकर्ताहरू जसले गुगल प्ले स्टोर बाहिरबाट एपहरू स्थापना गर्छन् मालवेयर स्थापनाको जोखिममा छन्। एप्पल र एन्ड्रोइड दुबै सुरक्षा जोखिममा पर्ने भएकाले सबै फोन प्रयोगकर्ताहरूलाई सावधान रहन सिफारिस गरिन्छ।
यो भनिन्छ कि फोनहरू सामान्यतया व्यक्तिगत कम्प्युटरहरू भन्दा भाइरसहरूबाट सुरक्षित हुन्छन्। यो किनभने सफ्टवेयर सामान्यतया आधिकारिक एप स्टोरहरू मार्फत स्थापित हुन्छ जसले प्रत्येक एप जाँच गर्दछ।
साथै, फोनहरू कम्प्युटरहरू भन्दा बढी सुरक्षित छन् किनभने एपहरूमा प्रायस् आफ्नै छुट्टै ‘स्यान्डबक्सहरू’ हुन्छन्। यसले अन्य एपहरू पहुँच गर्न वा हस्तक्षेप गर्न असमर्थ हुँदा मालवेयरसँग संक्रमण वा क्रस दूषित हुने जोखिमलाई कम गर्छ। यद्यपि, कुनै पनि उपकरण पूर्ण रूपमा सुरक्षित छैन।
भाइरसका लक्षणहरू यसरी पत्ता लगाउनुहोस्
तपाइको फोन भाइरसबाट संक्रमित छ वा छैन भनी बताउँन सधै सजिलो नहुने भएतापनि यसले केही असामान्य व्यवहार देखाउनेछ।
जस्तै-: खराब कार्यसम्पादन, एपहरू खोल्न सामान्य भन्दा बढी समय लाग्नु वा अनियमित रूपमा अत्यधिक ब्याट्री खेर जानु, मोबाइल डेटा खपत बढेको तपाइलाई शंका छ कि तपाइको यन्त्रलाई भाइरसले संक्रमित गरेको छ । तपाईंले थप क्षति रोक्नको लागि मालवेयर हटाउनु पर्छ।
एन्ड्रोइडमा एउटा विशेषता छ जसले तेस्रो-पक्ष अनुप्रयोगहरूलाई सक्षम हुँदासम्म चल्नबाट रोक्छ। तपाईंको डाउनलोड गरिएका एपहरूको सूचीबाट कुनै पनि शंकास्पद वा अपरिचित एपहरू मेट्नुहोस् र यदि तपाईं एन्ड्रोइड प्रयोगकर्ता हुनुहुन्छ भने, एपहरू हटाइसकेपछि सुरक्षित मोड बन्द गर्नुहोस्।
तपाईंको फोनलाई संक्रमणबाट बचाउनुहोस्
अब तपाईंले आफ्नो फोन ठीक गरिसक्नुभएको छ, यसलाई भविष्यका भाइरसहरू र अन्य सुरक्षा जोखिमहरूबाट सुरक्षित राख्न महत्त्वपूर्ण छ।
माथि उल्लेखित मोबाइल सुरक्षा एपहरूले यसमा मद्दत गर्नेछ, तर तपाईं गुगल प्ले वा एप्पलको एप स्टोर जस्ता आधिकारिक एप स्टोरहरूबाट मात्र एपहरू स्थापना गरेर असामान्य पप-अपहरू, वा असामान्य पाठ सन्देशहरू, सोशल मिडिया पोस्टहरू, वा इमेलहरूमा लिङ्कहरूमा क्लिक नगर्नुहोस् ।
स्थापना गर्नु अघि एप अनुमतिहरू जाँच गर्नुहोस् ताकि तपाइलाई थाहा छ कि एपले तपाइको डेटालाई नियमित रूपमा ब्याकअप गर्न कहाँ पहुँच गर्नेछ र तपाइको फोन सफ्टवेयरलाई नवीनतम संस्करणमा अद्यावधिक राख्नुहोस्।
–एबीपी न्युजबाट
